In zijn jaarlijkse kersttoespraak pleitte koning Willem-Alexander voor nuance, redelijkheid en vergeving, die volgens hem hard nodig zijn in een tijd waarin de polarisatie groeit.
Bas Roetman25 december 2020, 15:49
De toespraak vond dit jaar plaats in de Chinese Zaal van Huis ten Bosch, de woning van de koning. Het staatshoofd sprak allereerst zijn waardering uit voor de offers die vrijwel alle Nederlanders dit jaar hebben moeten brengen. Daarbij doelde hij niet alleen op de mensen die een dierbare hebben verloren aan het coronavirus, maar ook iedereen ‘wiens bestaan overhoop gegooid is’, of het nu zorgmedewerkers zijn, studenten, horecaondernemers, of mensen in de cultuursector: over “die productieleider van het Shakespearetheater uit Diever die me vertelde over dat lege gevoel: ‘Dan zit je thuis en dan denk je: vanavond zouden we ‘Midzomernachtsdroom’ gespeeld hebben.’”
Hij wees erop hoe moeilijk het soms is om de maatregelen in acht te nemen. “Wij mensen kúnnen niet zonder een liefhebbende blik of een omhelzing. Gedwongen afstand houden druist in tegen onze menselijke natuur.”
Speciale aandacht had de koning in dit coronajaar voor polarisatie. Die is volgens de koning het gevolg van de onzekerheid waar de coronacrisis voor heeft gezorgd. “Daar kunnen we slecht mee omgaan. Soms voelt het alsof onzekerheid erger is dan een somber perspectief. We gaan er bijna automatisch van uit dat alles in het leven te beheersen is. Maar dit? Dit onttrekt zich aan onze greep.”
Die onzekerheid en onwetendheid leiden volgens Willem-Alexander tot verharding, omdat mensen grip proberen te krijgen op hun situatie. “Wie onzeker is, kan houvast zoeken in ferme ideeën, beelden en standpunten. Door stevig positie te kiezen, maak je de wereld immers weer overzichtelijk.” De koning wees erop dat het door de ‘manische meningenmachine’ soms lijkt alsof het normaal is dat iedereen voortdurend ferme standpunten inneemt. Maar dat is maar schijn, en dat is volgens Willem-Alexander maar goed ook. “Misschien denkt u: ik ben blijkbaar een buitenbeentje. Laat me u geruststellen: dat bent u niet. U bent onmisbaar. Ook de zachte stemmen verdienen het om gehoord te worden.”
In dat kader pleitte de koning ook voor redelijkheid, mildheid en nuance, die naast een scherp debat ook tot de kenmerken van een vrije samenleving behoren. Maar misschien nog wel belangrijker is volgens Willem-Alexander vergeving. “Een bijna ouderwets begrip, dat in de Bijbel een grote rol speelt. En dat juist in deze tijd onverminderd heilzaam kan zijn. De apostel Paulus heeft het heel mooi verwoord: De liefde is geduldig en vol goedheid. Ze kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. Ze is niet grof en niet zelfzuchtig, ze laat zich niet boos maken en rekent het kwaad niet aan, ze verheugt zich niet over het onrecht maar vindt vreugde in de waarheid.”
Hou vol, heb geduld, zei de koning tot slot. “De zon keert terug. Het licht komt terug. ‘Midzomernachtsdroom’ zal weer gespeeld worden. We zullen elkaar weer kunnen ontmoeten en omhelzen.”
‘Ik moest licht gniffelen om de zin “‘We hebben allemaal onze plannen moeten aanpassen”
“Het was weer genieten!” reageert Renée Broekmeulen, speechschrijver voor politici en ceo’s. “De koning heeft het er goed vanaf gebracht. Ik vond het heel mooi hoe hij begon met kleine verhaaltjes, over gewone mensen: een verpleegkundige die contact mist, of een productieleider die zij toneelstuk niet kan opvoeren. Situaties die we allemaal herkennen.
Vorig jaar had de koning het nog over de vrijheid als ‘de vlam die in alle Nederlandse harten brandt’ en zei hij dat we het meest gelukkig worden door de mensen om ons heen. Dat is natuurlijk wel even mis gegaan dit jaar, dus ik was benieuwd hoe hij daar in deze toespraak mee om zou gaan. Maar hij heeft het dit keer mooi klein gehouden, zonder grote woorden te gebruiken. Daarom vond ik het goed. Soms is hij nog wat onhandig met de autocue, maar dat gaat wel ieder jaar beter. Het is ook moeilijk, en de koning doet dit natuurlijk niet iedere dag.
Inhoudelijk het sterkste punt vond ik zijn oproep dat er ook ruimte moet zijn voor nuance. Het is heel herkenbaar dat we in Nederland soms de neiging hebben om naar de hardste schreeuwers te luisteren. Terecht dat hij zich keert tegen de ‘manische meningsverschillen’, ook een mooie alliteratie overigens. Ik vond het ook sterk dat hij de Nederlanders heeft bedankt voor het naleven van de regels, daarmee voldoet hij aan zijn rol als koning: verbinden, en mensen een hart onder de riem steken.
Vanwege de Griekenlandreis die de koning eerder dit jaar ondernam moest ik licht gniffelen om de zin ‘We hebben allemaal onze plannen moeten aanpassen’, hijzelf dus ook. Het feit dat ook zijn eigen familie het er moeilijk mee heeft, had van mij nog wel wat explicieter gemogen.”
‘Nu krijgen we even een pluim, dat is fijn’
“Ik vond de toespraak heel sterk. ik vond het mooi dat hij aandacht had voor de nuance en de redelijkheid”, zegt Diederik Gommers, ic-arts en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care. “We hebben nogal wat meningen in Nederland, we zijn slim, we denken dat we alles weten. Maar nu gebeuren er dingen die we niet hadden voorspeld. Ook de wetenschap heeft nu weinig antwoorden. We maken geweldige stappen, maar weten ook nog heel veel niet. Dat kunnen mensen moeilijk accepteren. Ik vond het heel goed dat hij dat benadrukt. Mensen waarderen het enorm als je eerlijk en transparant bent over het feit dat we niet alles weten. Dat deed de koning vandaag ook.
Het was ook goed dat hij de Nederlanders heeft geprezen voor het feit dat ze zoveel hebben moeten inleveren dit jaar. Voortdurend hoor je dat je alle regels moet naleven, op een gegeven moment gaat je dat tegenstaan. Als je iedere keer weer nieuwe opdrachten krijgt, ga je met je hakken in het zand. Nu krijgen we even een pluim, dat is fijn. Het is goed voor de motivatie en de saamhorigheid, daardoor houden we het beter vol.
Soms hoor je dat wij als zorgmedewerkers vooral moeten laten zien hoe erg het is in de ziekenhuizen. Maar daarmee zaai je alleen maar angst, daar houd ik niet van. Ik vind de manier waarop Willem-Alexander het doet mooier, en het werkt denk ik beter. Het straalt warmte uit, en het past bij een koning die zijn volk bij elkaar wil houden.”
‘Ik vind Willem-Alexander gewoon helemaal het einde’
“Een pluim voor de koning, ik vond het gewoon super”, zegt operazangeres, comédienne en koningshuis-fan Francis van Broekhuizen. “Ik vind Willem-Alexander gewoon helemaal het einde. Als ik naar hem zit te kijken raak ik toch weer ontroerd, dan denk ik ach, wat mooi weer.
Ik vond het heel mooi dat hij het Bijbelboek Korintiërs aanhaalde, over de liefde. Ik vind het ook heel goed dat hij zei dat we niet zo moeten polariseren. Dat mag wel bestaan, maar de meerderheid met de ‘zachte stem’ mag ook gehoord worden, daar ben ik het helemaal mee eens. Hij verwoordde op die manier denk ik iets wat heel veel mensen voelen.
Het was ook fijn dat hij de cultuur specifiek noemde via het toneelstuk dat niet door kon gaan. De laatste tijd lijkt de cultuur helemaal niet meer mee te doen. Het gaat steeds maar om de horeca en de winkels, maar de cultuur, daar horen we nooit meer wat over.
Hij zei ook nog even dat het ook oké is om fouten te maken. Dat lijkt me een kleine hint naar de Griekenlandreis, toen hij ook van gekkigheid niet meer wist wat hij moest doen. Daarmee zei hij eigenlijk dat het voor iedereen lastig is om te bepalen waar je nu wel of niet goed aan doet in deze crisis, dat geldt ook voor hemzelf.
Ik was ook enorm fan van Beatrix, maar zij gedroeg zich toch wat formeler. Willem-Alexander is minder koninklijk en meer een gewoon mens, die ook fouten maakt. Dan is hij ook niet te beroerd om daar weer excuses voor aan te bieden en te zeggen dat hij ook feilbaar is. Dat maakt hem heel toegankelijk. En ik vind hem er gewoon goed uitzien met die baard, daardoor heeft hij wat vaderlijks gekregen. Hij zou wel gewoon tijdens de toespraak zijn handen naast zijn lichaam kunnen houden, dat is wat rustiger. Dat zou ik hem nog wel willen leren.”
Recente reacties